Kołobrzeg to jedno z najstarszych miast na Pomorzu. Jego historia sięga VIII wieku, kiedy istniała tu osada znana z pozyskiwania soli ze źródeł solankowych. W X wieku ten ważny gród włączył do państwa polskiego Bolesław I Chrobry, próbując nawet utworzyć tu biskupstwo. Po jego śmierci Pomorze wróciło do pogaństwa, a Bolesław Krzywousty, jak pisał Gall Anonim, musiał zdobywać sławne miasto Kołobrzeg. Przez kilkaset lat znajdowało się poza granicami Polski pod rządami: Duńczyków, książąt pomorskich, Branderburgii, Prus i Niemiec. Dopiero w 1945 roku powróciło do Polski. Dzieje osadnictwa na terenie współczesnego Kołobrzegu sięgają okresu przedpiastowskiego.
Prawdopodobnie już w VII wieku na Wyspie Solnej u wybrzeży Bałtyku istniała osada, w której potrafiono pozyskiwać sól ze źródeł solankowych. Szybko stało się to źródłem bogactwa okolicznych mieszkańców. W IX wieku około 4 km od wybrzeża w dół rzeki Parsęty wzniesiono gród. Jego ślady do dziś można odnaleźć na przedmieściach miasta, na terenie dzisiejszego Budzistowa. Wokół grodu rozwijało się osadnictwo. Eksportowano stąd sól m.in. do Wielkopolski i na Śląsk. Miejscowi rzemieślnicy wyspecjalizowali się w obróbce żelaza, poroża i bursztynu, którym handlowali z wikingami. Wieści o bogactwie grodu dotarły na Ostrów Lednicki. Wkrótce nad Parsętę przybyli woje Mieszka I. Gród został zdobyty i obsadzony załogą. Stał się silnym ośrodkiem władzy Piastów na Pomorzu Zachodnim. Na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku Bolesław I Chrobry wraz z cesarzem Ottonem III powołali arcybiskupstwo gnieźnieńskie, któremu podporządkowali biskupstwa w Krakowie i Wrocławiu. Wtedy także powstało biskupstwo w Kołobrzegu, a dzięki niemieckiemu kronikarzowi Thietmarowi z Merseburga znamy imię pierwszego biskupa: został nim Reinbern. Niezwykłe brzmienie miała nazwa jego diecezji: Salsae Cholobergiensis aecclesiae episcopus - kościół Soli Kołobrzeskiej. Kołobrzeg stał się stolicą biskupstwa, tym samym został wyróżniony i usytuowany na równi z takimi grodami jak Kraków, Wrocław czy Poznań. Chloberg nie cieszył się długo tak wysoką pozycją. Być może sprawiła to niezbyt gorliwa działalność biskupa, który niszczył i palił świątynie z posągami bożków i oczyścił morze zamieszkane przez złe duchy, wrzuciwszy w nie cztery kamienie pomazane świętymi olejami i skropiwszy je wodą święconą. Nawrót pogaństwa zmusił biskupa do ucieczki i opuszczenia diecezji, a Kołobrzeg stracił status stolicy biskupiej na rzecz położonego dalej na zachód Kamienia. Słowiański Cholberg odzyskał niezależność, którą cieszył się aż do czasów Bolesława III Krzywoustego. W roku 1103 umocnienia grodu okazały się zbyt potężne nie zdołano go opanować mimo zaskoczenia obrońców. Co nie udało się w 1103 roku, zakończyło się sukcesem w 1107 lub 1108 roku. Mieszkańcy w obawie o życie poddali się, a całe Pomorze Środkowe ponownie znalazło się w granicach państwa piastowskiego. Z dumą pisał wówczas o Kołobrzegu Gall Anonim, który uznał je za miasto sławne.
Już w latach 30. XII wieku Kołobrzeg znalazł się pod zwierzchnictwem cesarzy niemieckich. W latach 1187-1227, gdy w Polsce powiększało się rozbicie dzielnicowe, Pomorze z Kołobrzegiem znalazło się pod władzą Duńczyków. Związani z nim więzami krwi książęta zachodniopomorscy powoli odzyskali niezależność. 23 marca 1255 roku książę Warcisław III i biskup kamieński Herman von Gleichen lokowali nowe miasto na prawie lubeckim, zwolnione przez pięć lat z płacenia wszelkich należności. Miasto miało też 100 łanów ziemi uprawnej, kołobrzeski las oraz prawo połowu ryb w morzu pomiędzy ujściami Regi i Parsęty. Powstało ono bliżej wybrzeża. Opuszczono dawny gród, który w pamięci potomnych zachował się jako Altstat - Stare Miasto. Jego teren wciąż jednak pilnie strzeże swoich tajemnic. Znajdują się tam m.in. pozostałości kilku kościołów: katedry biskupa Reinberna, kościoła św. Ottona, kaplicy św. Piotra czy klasztoru Benedyktynek. Pamiątką po dawnych czasach pozostał kościółek św. Jana Chrzciciela, wymieniany w kronikach już w 1222 roku. W średniowieczu do miasta przybywali liczni osadnicy, zwłaszcza z Niemiec - m.in. z Lubeki i Gryfii. Na przełomie XIII i XIV wieku. Kołobrzeg był już silnym miastem hanzeatyckim. Wkrótce został otoczony murami i fosą, stając się ważnym ośrodkiem handlowym i gospodarczym. Równocześnie powoli znikał jego polski, słowiański charakter, ustępują żywiołowi niemieckiemu. W XVI wieku władze miejskie zakazały m.in. przyjmować do cechów rzemieślników z Polski.
W połowie XVII wieku nadbałtyckie potęgi Szwecja i Branderburgia zaczęły gotować się do walki z Austrią o panowanie w Rzeszy. Jak się wkrótce okazało, teren Pomorza Zachodniego stał się areną przemarszów wojsk, a także działań wojennych. W okresie wojny trzynastoletniej (1618-1648) Kołobrzeg opanowały wojska szwedzkie. Opuściły miasto dopiero w 1653 roku, odstępując na drodze układów Branderburgii. Wcześniej towarzysząca wojsku epidemia spowodowała śmierć ponad 3,5 tys. mieszkańców. W tym czasie miasto nad Parsętą zdominowane było przez niemiecki patrycjat. W drugiej połowie XVII w. Kołobrzeg otoczono potężnymi umocnieniami ziemnymi, ufortyfikowano nawet latarnie morskie. Miasto stało się jedną z najsilniejszych twierdz regionu. W 1701 roku, rada miasta przysięgła wierność królowi pruskiemu. Nad starym gotyckim ratuszem powieszono sztandar z dwugłowym orłem. W rękach Prus, a potem Niemiec Kołobrzeg pozostał aż do 1945 roku. Zerwanie stosunków z Polską oznaczało jednak dla mieszkańców miasta kryzys gospodarczy. Od wieków przynoszący dochody handel solą zaczął zamierać, a prywatni właściciele musieli odsprzedawać swoje zakłady. W okresie wojny siedmioletniej (1756-1763) miasto trzykrotnie oblegali Rosjanie, pragnąc założyć tu bazę floty. Zdobyli Kołobrzeg 17 grudnia 1761 roku i okupowali do 9 sierpnia 1762 roku. Po zakończeniu wojny siedmioletniej Kołobrzeg powoli dźwigał się z zapaści. Zaczął rozwijać się tu przemysł włókienniczy. Podczas wojen napoleońskich i ataku wojsk francuskich na Prusy, Kołobrzeg pozostał jednym z nielicznych, niezdobytych przez Francuzów skrawków państwa pruskiego. Armie francuskie oblegały Kołobrzeg od 26 kwietnia 1807 do 2 lipca 1807 roku. Miasto bronione było skutecznie przez oddziały pod przywództwem Augusta von Gneisenau mimo znacznej przewagi liczebnej Francuzów (obrońców było 5.700 wobec 18.000 żołnierzy Napoleona). Wojska napoleońskie odstąpiły dopiero w obliczu zawarcia traktatu pokojowego w Tylży. Zdarzenie to wykorzystane zostało przez nazistowską propagandę w końcu wojny - na bazie wydarzeń z 1807 roku powstał film „Kolberg". W 1830 roku otwarto tu pierwszy zakład kąpieli solankowych i przed nadmorskim miastem pojawiła się zupełnie nowa perspektywa. Przebadana przez specjalistów solanka zawierała brom, jod, sód, jony wapni, żelaza, magnezu i inne korzystne dla zdrowia pierwiastki. Z rozmachem zaczęły powstawać coraz to nowe zakłady kąpieli solankowych. W kilkanaście lat miasto stało się znanym uzdrowiskiem w tej części Europy. Bogacenie się mieszkańców widocznie było w dziedzinach miejscowych władz. Odbudowano ratusz w stylu neogotyckim, kolegiatę, powstało nowe kamienne molo portowe, wzniesiono nowy gmach Urzędu Miejskiego, otwarto teatr. Kołobrzeg uzyskał połączenie kolejowe ze Szczecinem, Gdańskiem, Poznaniem oraz Koszalinem. Już pod koniec XIX wieku ulice rozświetliły latarnie gazowe, a na początku XX wieku zaczęły sprawnie działać wodociągi. Aż do wybuch II wojny światowej miasto rozwijało się z dala od politycznego zgiełku, ciesząc się sławą znakomitego uzdrowiska. W końcowym okresie II wojny światowej Niemcy, ogłosili Kołobrzeg twierdzą i z wielką determinacją bronili miasta. Po przełamaniu głównej linii obrony Wału Pomorskiego szturm na Kołobrzeg (Bitwa o Kołobrzeg) podjęła 1 Armia Wojska Polskiego oraz wojska radzieckie I Frontu Białoruskiego. Niemcy bronili każdego skrawka miasta, każdego budynku. Dopiero ostrzał z baterii katiusza, które m.in. obróciły w gruz zabytkową kolegiatę, przyniósł przełom. Ostatnie walki toczyły się o fort Ujście. Miasto zdobyto 18 marca 1945 roku. Tego samego dnia uroczyście odnowiono zaślubiny z morzem, zapowiedź odzyskania przez Polskę Pomorza. Po ustaniu działań wojennych w gruzach było ponad 90% budynków. W okresie powojennym miasto utrzymało status stolicy powiatu. Szybko rozpoczęto odbudowę. W okresie PRLu słynęło z Festiwalu Piosenki Żołnierskiej.
Dziś Kołobrzeg znów zachwyca i przyciąga turystów jak i inwestorów. Nazwa Kołobrzeg została po raz pierwszy w dokumentach zapisana przez kronikarza niemieckiego, Thietmara z Merseburga, kiedy to cesarz Otto III wraz z Bolesławem Chrobrym ustalili arcybiskupstwo w Gnieźnie (w roku 1000) i podległą mu diecezję w Kołobrzegu. Arcybiskupowi Radzimowi, bratu św. Wojciecha podlegać miał Reinbern, biskup kościoła Soli Kołobrzeskiej (Salsae Cholbergiensis aecclesiae episcopus), krakowski Poppon i wrocławski Jan. Poza jego jurysdykcją pozostał tylko poznański Unger. Kołobrzeg to jedno z najstarszych miast na Pomorzu Zachodnim, istniało na pewno już w VIII w., funkcjonował tu gród obronny słynny na całe Pomorze (pierwotna lokalizacja na terenie dzisiejszej wsi Budzistowo). W 1000 roku król Bolesław Wielki założył tu biskupstwo, które jednakże rychło podupadło. W XIII wieku Kołobrzeg dostał się pod kuratelę biskupów kamieńskich, ponadto po śmierci Bolesława Krzywoustego (1138 rok) przeszedł pod zwierzchnictwo cesarza niemieckiego (później króla Danii). W 1255 roku miasto otrzymało prawa miejskie, było centrum warzelnictwa (do czego odniesienie znajduje się w herbie miasta), handlu oraz rybołówstwa. Od XIV w. członek bałtyckiej Hanzy, 1653 roku miasto przejęli Brandenburczycy, którzy natychmiast zamienili je w twierdzę. Od tego czasu zaczęło podupadać. W 1761 roku w czasie wojny siedmioletniej miasto zdobyli Rosjanie.
W 1807 roku Twierdza Kołobrzeska została oblężona przez wojska Napoleona. Miasto broniło się aż do podpisania traktatu pokojowego w Tylży, który zakończył wojnę. Decyzją króla Prus twierdza została zlikwidowana w 1872 roku, rozpoczęła się rozbiórka fortyfikacji i stopniowo zaczął się zmieniać charakter miasta. W 1830 roku powstał pierwszy zakład kąpieli solankowych. W 1859 roku Kołobrzeg uzyskał połączenie kolejowe ze Szczecinem i Gdańskiem. Szybki rozwój uzdrowiska nastąpił po roku 1872, gdy Kołobrzeg utracił status twierdzy. W roku 1899 został otwarty wspaniały dom zdrojowy. W czasie I wojny światowej Kołobrzeg wraz ze swoimi sanatoriami i domami wypoczynkowymi przekształcił się w wielki szpital wojskowy. Naziści zamienili ponownie Kołobrzeg w twierdzę, będącą częścią systemu Wału Pomorskiego. Podczas działań wojennych w 1945 roku Kołobrzeg został doszczętnie zniszczony, 95% zabudowy obrócono w ruinę. Zniszczeń dopełniły działania Armii Czerwonej. Jeszcze w tym samym miesiącu odbyły się tu drugie w historii miasta zaślubiny Polski z morzem. Po wojnie Kołobrzeg przyłączono do województwa szczecińskiego, w roku 1950 został włączony do nowo powstałego województwa koszalińskiego. Od roku 1999 siedziba powiatu w granicach województwa zachodniopomorskiego.
